Rezerwat Ptasi Raj – szlak turystyczny

Rezerwat Ptasi Raj

Zapraszamy na ścieżkę przyrodniczo-dydaktyczną powstałą w 2002 roku. Jej trasa przebiega przez teren rezerwatu przyrody „Ptasi Raj”, zajmujący zachodnią część Wyspy Sobieszewskiej.

Długość całej ścieżki wynosi około 6 km, a jej przejście może trwać do 4 godz. Dla ułatwienia zwiedzania ścieżka jest oznaczona na drzewach pomarańczowymi kaczkami.

Początek trasy i tablica informacyjna o ścieżce znajdują się przy wejściu do rezerwatu, oddalonym o 300 m od końcowego przystanku autobusu nr 186. W jego pobliżu zlokalizowany jest parking.

Wzdłuż ścieżki ustawiono 10 tablic informacyjnych omawiających w języku polskim i angielskim najważniejsze elementy flory i fauny tego terenu. Z dwóch wież obserwacyjnych można obserwować przebywające tu ptaki i podziwiać przepiękne widoki na ujście Śmiałej Wisły (1840 r.), kamienną groblę z 1888 roku, Mierzeję Messyńską i Zatokę Gdańską.

W pobliżu jeziora Karaś ścieżka łączy się ze szlakiem rowerowym im. Wincentego Pola, który wiedzie po Wyspie Sobieszewskiej (24 km).

Trasa ścieżki prowadzi nas również na plażę pachnącą morskim powietrzem, z białymi muszelkami i złotym piaskiem.

Dla zmęczonych wędrówką gości wyznaczone są po drodze miejsca odpoczynku.

Ścieżkę można odwiedzać przez cały rok, ale najlepszym terminem do odbycia wycieczki jest okres od kwietnia do października.

Szczególnie wiosną i jesienią, podczas przelotów ptaków można łatwo zaobserwować wiele ich gatunków. Warto zabrać ze sobą lornetkę, która ułatwi prowadzenie obserwacji. Trasa jest miejscami okresowo podmokła.

1. PRZYBRZEŻNY PAS OLSOWY

Przebiega wzdłuż naszej trasy – granicy rezerwatu. W drzewostanie dominuje olsza czarna, której czasami towarzyszą: brzoza brodawkowata i kruszyna pospolita. Bogate runo leśne obfituje w gatunki charakterystyczne dla olsu: narecznicę błotną, karbieńca pospolitego, psiankę słodkogórz. wędrówek. W rejonie Zatoki Gdańskiej krzyżują się szlaki wędrowne ptaków, biegnące do Europy Zachodniej, Afryki i nad Morze Czarne.

Jest to nietypowy ols, gdyż nie posiada struktury kępkowodolinkowej, co zostało spowodowane melioracyjną działalnością człowieka. Zimą wśród drzew olszowych można zauważyć stada czyży – ptaków nieco mniejszych od wróbla, których głównym pożywieniem są nasiona tych drzew.

2. SZUWARY TRZCINOWE

Na terenie rezerwatu szuwary trzcinowe zajmują największą powierzchnię. Zbiorowisko to buduje niewielka liczba gatunków. Panuje w nim trzcina pospolita, która jest silnie zwarta i osiąga 1,5 – 3 m wysokości. Inne gatunki roślin, na przykład turzyce, występują tu nielicznie. Trzcina jest rośliną wyjątkowo ekspansywną. Może w krótkim czasie włączać się w różne zbiorowiska roślinne i powodować ich zanik. Widoczny przed nami szuwar trzcinowy opanował dawno łąki, na których zaprzestano wypasu. W trzcinowiskach dominują drobne ptaki wróblowate, takie jak: trzcinniczek, potrzos, wąsatka. Jesienią nocują w nich pliszki, jaskółki i szpaki. Zwarte łany wysokiej trzciny praktycznie uniemożliwiają obserwację większości z tych ptaków, jednakże wiosną łatwo można je usłyszeć i rozpoznać po głosie.

3. JEZIORO KARAŚ

Znajdujemy się na skraju zanikającego jeziora, które swoją nazwę zawdzięcza jednemu z występujących tutaj gatunków ryb. Jeszcze na początku XX w. posiadało ono połączenie z jez. Ptasi Raj. Obecnie jego brzegi porośnięte są przez szuwar trzcinowy. Tafla jeziora Karaś ożywia się głównie w porze wiosennojesiennej podczas wędrówek ptaków. Możemy wówczas z wieży obserwacyjnej obserwować stada kaczek. Latem natomiast przebywają tu: krzyżówki, łyski, cyraneczki, perkozy dwuczube i czaple siwe, a ostatnio także nielęgowe czaple białe. Powracamy na naszą trasę.

4. LAS SOSNOWY

Porasta obszar wzdłuż północnego brzegu jez. Karaś oraz przy północno-wschodnim krańcu

jez. Ptasi Raj. Nasadzenia sosny dokonano tutaj około 40 lat temu. Runo tego lasu jest bardzo ubogie, ze względu na duże zwarcie drzew. Składają się na nie śmiałek pogięty, turzyca piaskowa, szczotlicha siwa. Nasiona sosny są ważnym składnikiem pożywienia dla wiewiórek i dzięciołów. Niekiedy pomiędzy drzewami możemy spotkać sterty wydziobanych szyszek. Świadczą one o istnieniu „kuźni”, czyli szczeliny w pniu drzewa, w którą dzięcioł duży wciska szyszkę, następnie wydziobuje nasiona, a wyjedzoną szyszkę zrzuca na ziemię.

Pokonując dalszą trasę możemy zauważyć ślady buchtowania dzików, o czym świadczy naruszona ściółka leśna. Z innych ssaków możemy spotkać sarnę, lisa, jenota i zająca.

5. PANORAMA JEZIORA PTASI RAJ

Nad brzegiem jeziora znajduje się druga wieża obserwacyjna, z której możemy podziwiać widoki na jezioro Ptasi Raj, Ujście Śmiałej Wisły (1840 r.), kamienną groblęz 1888 roku, Mierzeję Messyńską i Zatokę Gdańską.

„Ptasi Raj” to płytkie jezioro przybrzeżne o powierzchni 61 ha. Nazwa jeziora została przyjęta od ilości ptaków jakie zatrzymują się tutaj podczas wędrówek. W rejonie Zatoki Gdańskiej krzyżują się szlaki wędrowne ptaków, biegnące do Europy Zachodniej, Afryki i nad Morze Czarne.

Ptaki wędrowne nie są w stanie pokonać całego dystansu dzielącego tereny lęgowe od zimowisk bez odpoczynku. Muszą one co jakiś czas przerwać wędrówkę, aby odpocząć i uzupełnić zapasy energetyczne pozwalające kontynuować lot. Dlatego tak ważne są dla nich miejsca takie jak jezioro „Ptasi Raj”. Z wieży, w zależności od pory roku, możemy zaobserwować różne gatunki ptaków wodnych: krzyżówkę, świstuna, czernicę, gągoła, nurogęś, głowienkę, ohara, gęgawę, łyskę, bielaczka, perkoza dwuczubego, czaplę siwą, kormorana, łabędzia niemego i krzykliwego.

6. NASADZENIA OLSZY

Otaczający nas las olszowy powstał w wyniku działalności człowieka. Został on zasadzony ponad 40 lat temu. Dokonano wówczas głębokiej orki, tworząc rowy o głębokości ok. 1 m biegnące równolegle do siebie w odległości 2 m. Mimo upływu lat rowy te nadal są stosunkowo głębokie i wilgotne. Nasadzenia te nie przyniosły jednak oczekiwanego efektu, o czym świadczy słaba kondycja drzew, które mimo młodego wieku są osłabione i powoli umierają. Głównym składnikiem drzewostanu w tym zbiorowisku jest olsza czarna, z którą zapoznaliśmy się przy punkcie pierwszym. W warstwie krzewów czasami możemy spotkać głóg jednoszyjkowy.

7. BÓR MIESZANY

W bardziej suchych miejscach spotykamy takie gatunki drzew jak: sosna, świerk i brzoza brodawkowata. W trawiastym runie wśród śmiałka darniowego i kłosówki napotykamy, głównie porą jesienną, różne gatunki grzybów. Grzyby te nie tylko stanowią element dekoracyjny runa, są także ważnym składnikiem pokarmowym dla wielu gatunków owadów oraz symbiontem (partnerem w symbiozie) wielu gatunków drzew. Idąc dalej, zwróćmy uwagę na paprotkę zwyczajną – roślinę leczniczą, podlegającą ścisłej ochronie gatunkowej.

8. NIETOPERZE

Stoimy przed nietypową skrzynką z otworem u dołu, zawieszoną na olszy czarnej. Tego typu budki przeznaczone są dla nietoperzy. Zastępują im one naturalne dziuple, których tutaj jest niewiele ze względu na małą liczbę starych drzew. Spośród 21 krajowych gatunków nietoperzy najliczniej na tym terenie występują karliki i nocki.

9. WYDMY

Przed nami wyłania się podwójny pas wydmowy o wysokości 2-3 m, zbudowany z piasków eolicznych, tj. naniesionych przez wiatr. Pierwszy wał wydmowy od strony lądu jest ustabilizowany dzięki nasadzeniom sosny zwyczajnej. Natomiast na drugim wale – graniczącym z plażą, procesy wydmotwórcze zachodzą dość intensywnie. W miejscach pozbawionych roślinności, w wyniku przelewów sztormowych i penetracji turystycznej, dochodzi do deflacji, czyli wywiewania piasku i jego akumulacji w innym miejscu. Dla większości roślin panują tu zbyt surowe warunki: podłoże ubogie w składniki pokarmowe, zasypywanie piaskiem, częste przesychanie podłoża. Tak trudne warunki życia znoszą tylko nieliczne rośliny. Należą do nich: wydmuchrzyca piaskowa i piaskownica zwyczajna. Wejściem nr 19 możemy wejść na plażę.

10. PLAŻA

Pas plaży Wyspy Sobieszewskiej biegnący wzdłuż Zatoki Gdańskiej jest piaszczysty. Na granicy zasięgu fal możemy zauważyć „kidzinę” – są to różne szczątki organiczne, głównie fragmenty roślin wyrzucane przez morze. Plaża obfituje także w muszle małży: sercówki, piaskołaza, omułka. Jest również miejscem gniazdowania i żerowania rzadkich gatunków ptaków siewkowych m. in. sieweczki obrożnej i ostrygojada. Natomiast do ptaków licznie występujących na plaży należą mewy. Do najczęściej spotykanych należą mewa srebrzysta i siwa oraz śmieszka. Nasza wędrówka powoli dobiega końca. Opuszczamy piękną plażę wejściem nr 18 i udajemy się w kierunku południowym ulicą Sobieszewską, która doprowadzi nas do przystanku autobusu nr 186 przy ulicy Nadwiślańskiej. Stąd możemy pojechać w kierunku Górek Wschodnich – do punktu rozpoczęcia ścieżki – na parking lub do centrum Sobieszewa albo Gdańska.