Śluza w Przegalinie – historia

Poznajcie historię śluzy w Przegalinie! W ramach projektu budowy Przekopu Wisły przewidziano wybudowanie odpowiednich urządzeń wodnych, które połączą martwy koniec gdańskiej Wisły z nowo powstałym przekopem, a tym samym umożliwią żeglugę do miasta Gdańska. Przy tym przewidziano wytyczenie specjalnych kanałów, aby ruch statków nie był hamowany przez tratwy. Powstała więc konieczność zbudowania śluz komorowych w Przegalinie (Einlage).

Opis historii Śluzy w Przegalinie zaczerpnięty z Przewodnika Lokalnych Przewodników i Przewodniczek wydanego przez Instytut Kultury Miejskiej. Dostępny pod linkiem: https://ikm.gda.pl/projekt/lokalni-przewodnicy-i-przewodniczki/.

Śluzy od początku istnienia uruchamiano układem mechaniczno-hydraulicznym napędzanym przez dwie lokomobile, następnie zastąpione przez silnik elektryczny. Stację napędową mechanizmów hydraulicznych wrót umieszczono w osobnym budynku po prawej stronie śluzy. Służyła głównie żegludze przy wytworzonej różnicy poziomów wody. Nad dwoma kanałami żeglownymi zbudowano mosty kolejowo-drogowe, długości 21 i 25 metrów, położone wysoko nad lustrem wody.

Śluza Północna (długość 68 metrów, szerokość 12,5 metrów, głębokość 3,5 metra) posiada konstrukcję mieszaną. Płyta fundamentowa wykonana jest z betonu i posadowiona na ruszcie z pali drewnianych. Monolityczne ściany obu głów śluzy oraz komory wykonane są z cegły, przy czym grubość ścian komory wynosi 2,5 metra. Napełnianie śluzy odbywało się krótkimi kanałami obiegowymi, których wloty znajdują się we wnękach wrót eksploatacyjnych, zaś wyloty poniżej wrót od strony komory śluzy. Opinie techniczne stanu konstrukcji doprowadziły do decyzji o wyłączeniu jej z eksploatacji w 1992 roku oraz wykonania innego zabezpieczenia przeciwpowodziowego w tym miejscu. Przed śluzą w latach 1995–1996 zbudowano wał przeciwpowodziowy w awanporcie górnym. W 2012 roku dokonano rozbiórki starego przejazdu nad Śluzą Północną, następnie poprowadzono nową jezdnię. W tym roku udostępniono ją do zwiedzania, przygotowując punkty widokowe.

Śluza Południowa została przeznaczona do spławiania tratew. Posiadała konstrukcję typu skarpowego tj. o umocnionych skarpach oraz dnie i głębokości użytkowej 2,5 metra. Odpowiedzialny za budowę śluz C. Müller pisał: „kanał dla tratew posiadać ma dno o szerokości 11 m i brzegi umocnione brukiem. Jako że kanał ma mieć długość 1 km i różnica poziomów rozkładać się ma na tej długości, będzie więc możliwe w długim czasie odcinek żeglugowy trzymać zupełnie otwarty, pozwalając tratwom swobodnie spływać z prądem.

Aby i ten kanał móc czasami zamykać, w górnej jego części niezbędne jest spiętrzenie przed wrotami ochronnymi”.

W latach 1975–1980 Śluza Południowa została całkowicie przebudowana na żelbetową śluzę komorową o głębokości użytkowej 3,5 metra, szerokości 11,8 metra i długości 188 metrów. Udostępniana była na potrzeby wszystkich jednostek rzecznych przepływających przez Przegalinę.

W kwietniu 2011 roku rozpoczęły się prace przy nowym układzie drogowym po obu stronach śluz. Od strony Świbna wytyczono nową szosę, w kolejnym etapie zbudowano przyczółki pod most zwodzony na Śluzie Południowej, w marcu 2012 roku montując konstrukcję mostu o długości 21 metrów. Prace te wykonano w ramach Pętli Żuławskiej, czyli Programu rozwoju dróg wodnych Delty Wisły i Zalewu Wiślanego.